Giải pháp cho nền kinh tế đang phát triển

Theo GSMA, y tế di động có thể là phương tiện giúp cải thiện chất lượng dịch vụ y tế ở châu Phi và châu Á.

Theo kết quả thống kê mới nhất, hiện có 5 tỉ chiếc điện thoại di động đang được sử dụng trên toàn thế giới. Điện thoại di động đang được tiêu thụ ngày càng nhiều ở một số khu vực đang phát triển, và châu Phi là một ví dụ khi có đến 750 triệu máy trong khi tổng số dân là 2 tỉ người. Chiếc điện thoại di động không đơn thuần là một phương tiện liên lạc mà đang dần trở nên quan trọng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe khi ngày càng được tích hợp nhiều ứng dụng liên quan đến y tế.

Việc phát triển các ứng dụng liên quan đến y tế cho điện thoại thông minh và máy tính bảng đang trở thành một ngành kinh doanh thu lợi nhuận cao. Theo Hiệp hội Di động toàn cầu (GSMA), sự bùng nổ của các thiết bị kết nối và sự gia tăng trao đổi thông tin giữa các thiết bị đã làm biến đổi cuộc sống của con người, đặc biệt là ở các nền kinh tế đang phát triển. GSMA cho rằng y tế di động (mobile health, mHealth) có thể là một giải pháp giúp hàng triệu người tại châu Phi và châu Á tiếp cận và thụ hưởng dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

Dịch vụ cho khu vực đang phát triển

Theo bản báo cáo của các chuyên gia tư vấn thuộc PricewaterhouseCooper (PwC) và GSMA tại cuộc hội nghị Mobile World Congress ở Barcelona, Tây Ban Nha vào tháng 2 vừa qua, điện thoại di động có thể giúp giữ mạng sống cho hơn một triệu người tại khu vực lân cận sa mạc Sahara, châu Phi trong vòng năm năm tới.

Trong khi đó, kết quả nghiên cứu của Wireless Intelligence cũng cho thấy hơn một phần ba trong 1 tỉ dân châu Phi nằm trong vùng ít kết nối nhất của thế giới hiện đã sở hữu điện thoại di động, và đa phần những người dân này nằm trong vùng bị cô lập. Điện thoại di động trở thành thiết bị duy nhất để kết nối họ với bên ngoài.

Từ thực tế kể trên, các chuyên gia y tế công cộng đã đặt những kỳ vọng vào chiếc điện thoại di động. Hàng trăm dự án trên khắp châu Phi và Nam Á đang thử nghiệm nhiều phương thức khác nhau nhằm biến chiếc điện thoại trở thành công cụ phục vụ mục tiêu cải thiện sức khỏe cho người sử dụng chúng: ví dụ như tư vấn bằng cách nhắn tin hoặc gửi tin nhắn bằng giọng nói đến các phụ nữ mang thai, nhắn tin nhắc nhở cho các bệnh nhân AIDS giờ uống thuốc của họ, theo dõi sự lây lan của bệnh, cho phép nhân viên y tế cộng đồng lưu giữ hồ sơ điện tử và các tài liệu có liên quan. “Chúng tôi đã lạc quan với kỹ thuật-không tưởng này”, Gustav Praekelt, một nhà phát triển phần mềm của Nam Phi đang phát triển một dự án công nghệ mang tính nền tảng nhằm mục tiêu giải quyết các vấn đề của người nghèo, cho biết. “Với một ai đó có một chiếc điện thoại di động, chúng tôi có thể cung cấp tất cả các thông tin hữu ích kể trên và điều kỳ diệu là mục tiêu đã đặt ra sẽ đạt được”.

Một văn bản thông tin về chiến dịch y tế qua tin nhắn SMS có thể góp phần đáng kể vào hiệu quả của các chương trình phòng chống bệnh tật. “Trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em, chúng ta đang được chứng kiến những hiệu ứng đáng kể mà công nghệ di động mang lại thông qua các dịch vụ chăm sóc sức khỏe bà mẹ mang thai, đăng ký sinh nở, lịch tiêm chủng và theo dõi dinh dưỡng”, bà Patricia Mechael, Giám đốc điều hành của mHealth Alliance, cho biết.

Những dịch vụ này cũng đã chứng minh được tính hữu ích tại khu vực cận Sahara của châu Phi, nơi có 1,2 triệu trẻ sơ sinh tử vong mỗi năm và cứ chín trẻ em được sinh ra thì có một em không sống sót qua tuổi lên năm, theo báo cáo của GSMA và PwC.

Trong khi đó, cuộc chiến chống lại những căn bệnh chết người như bệnh sốt rét, bệnh lao và cả cuộc chiến vẫn đang tiếp diễn nhằm chống lại HIV sẽ nhận được sự trợ giúp ngày càng to lớn, nhờ vào những ứng dụng tuyệt vời của kết nối thông qua điện thoại di động.

Ở một góc nhìn khác, mỗi năm lại có khoảng 240.000 tấn thực phẩm bị hư hỏng trong quá trình vận chuyển và lưu trữ, trong khi việc sử dụng điện thoại di động để theo dõi các xe vận tải và kiểm soát nhiệt độ của cơ sở vật chất kho tàng có thể giúp tiết kiệm được một lượng lương thực, thực phẩm đủ để nuôi sống 40 triệu người vào năm 2017, tương đương với toàn bộ dân số của Kenya, GSMA cho biết thêm.

Bài toán và hiệu quả

Y tế di động đang thay đổi tích cực dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại nhiều khu vực của châu Phi.

Những tiện ích của ytế di động đã được chứng minh trong thực tế. Tuy nhiên, các nguồn tài chính để phát triển các ứng dụng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe trên điện thoại di động ở những khu vực đang phát triển hiện vẫn chưa được bảo đảm.

Trong khi đó, tại các quốc gia phát triển, tiền đang được đổ vào lĩnh vực mới mẻ này. Theo PwC, đến năm 2017, các dịch vụ chăm sóc sức khỏe di động có thể giúp tiết kiệm 400 trong 6.000 tỉ đô la Mỹ tổng chi phí y tế tại các nước công nghiệp hàng đầu thuộc nhóm OECD.

“Lợi ích trực tiếp của dịch vụ này là giảm số lần đến bác sĩ thăm khám, giảm chi phí cũng như giảm bớt các loại thuốc đắt tiền”, theo Victor Higgs, Giám đốc Applied Nanodetectors.

Khoảng một thập kỷ sau khi y tế di động được khởi xướng trên thế giới, năng lực đáp ứng của ngành dịch vụ này vẫn còn khá xa so với kỳ vọng. Hệ thống phân phối dịch vụ đã có, nhưng người ta chưa biết cách phân phối nó một cách hữu hiệu như thế nào.

Trong đại đa số trường hợp, khi đánh giá về các dự án y tế di động, người ta thường quan tâm đến tính khả thi của dự án – hệ thống sẽ hoạt động ra sao và người dân sử dụng nó như thế nào – chứ không phải là việc dự án sẽ tác động đến sức khỏe của người sử dụng ra sao. Đôi khi việc đánh giá lại nêu ra vấn đề rằng mọi người sẽ không sử dụng nó. Living Goods, doanh nghiệp chuyên kinh doanh các dịch vụ y tế ở Uganda, đã cố gắng để được nhượng quyền trong việc theo dõi các mối tương tác với khách hàng trên điện thoại di động. Từ đó, họ biết rằng nhiều nữ nhân viên kinh doanh phải chia sẻ điện thoại của họ với các thành viên gia đình, vì vậy họ không thường xuyên mang điện thoại bên mình. Và phần lớn trong số họ cũng chẳng biết thao tác gì khác trên điện thoại ngoài việc gọi và nhận cuộc gọi.

Một thực tế khác là các chương trình thử nghiệm về y tế di động ở các khu vực đang phát triển thường cho kết quả không mấy khả quan. Một số cuộc nghiên cứu gần đây về việc điện thoại di động có thể giúp cải thiện quá trình cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe hoặc giúp bệnh nhân theo dõi diễn biến bệnh tình của họ đã cho thấy kết quả thành công là rất hiếm. Trong khi đó, theo một cuộc nghiên cứu khác, chỉ có vài trường hợp tin nhắn điện thoại di động thực sự hữu ích trong việc hỗ trợ người sử dụng tự theo dõi bệnh tình của họ trong một khoảng thời gian dài.

“Công nghệ này sẽ được các nước giàu quan tâm và mua, đây là điều không thể nghi ngờ”, tiến sĩ Aydogan Ozcan thuộc Đại học California, Los Angeles (UCLA) cho biết, dẫn chứng luôn việc quân đội Mỹ đặc biệt quan tâm đến tính chẩn đoán nhanh chóng của giải pháp y tế di động. Các dịch vụ của y tế di động – mặc dù rẻ hơn so với mô hình phòng thí nghiệm – có vẻ như vẫn là quá đắt để áp dụng rộng rãi ở những nơi cần nhất.

Còn quá sớm để nói về hiệu quả của y tế di động, một lĩnh vực vẫn còn mới mẻ và quá trình nghiên cứu đang được thúc đẩy, Patricia Mechael cho biết sẽ có nhiều cuộc nghiên cứu mới được hoàn thành trong những năm sắp tới.

Và bài học quan trọng xuất phát từ chính thực tế là phần lớn các dự án được triển khai cần có sự tham gia của nhiều đối tác khác nhau, bao gồm cả chính phủ và khu vực tư nhân, mà ở đây là nhà cung cấp điện thoại di động chẳng hạn.

Cơ hội cho nhà phát triển ứng dụng

Trên thị trường hiện nay có khá nhiều dòng điện thoại thông minh cung cấp các ứng dụng liên kết với các công cụ chẩn đoán như thực hiện việc phân tích nước tiểu hoặc kiểm tra lượng đường trong máu ở những người mắc bệnh tiểu đường. Ucheck, một ứng dụng tích hợp sẵn trên iPhone, có thể kiểm tra 10 chất khác nhau bằng cách phân tích hình ảnh của mẫu nước tiểu. Trong khi đó, thiết bị GlucoDock, kết nối với một chiếc iPhone, cho phép bệnh nhân tiểu đường dễ dàng kiểm tra lượng đường trong máu của họ trước và sau khi ăn.

Công ty Aerotel Medical Systems của Israel đã trình làng ứng dụng Mobile-CliniQ, hoạt động trên nền tảng Android và kết nối thông qua Bluetooth đến một thiết bị, có thể kiểm tra huyết áp, mạch đập, lượng cholesterol trong cơ thể, trọng lượng của bệnh nhân. Tất cả các chỉ số này sẽ được chuyển tiếp ngay đến các nhân viên y tế.

Đối với những người muốn giảm cân, ứng dụng Fitnext do cựu tay đua xe đạp người Pháp Erwann Mentheour phối hợp với Data Addict tạo ra sẽ cho phép đếm lượng ca-lo bằng cách lựa chọn hình ảnh của các loại thực phẩm khác nhau và khám phá xem cơ thể cần bao nhiêu nỗ lực để tiêu hao chúng.

Theo bản báo cáo của GSMA, khi công nghệ di động trong ngành y tế phát triển, các doanh nghiệp trong ngành công nghệ này sẽ kiếm được nhiều tiền hơn từ các dạng dữ liệu khác so với các cuộc gọi hội thoại thông thường. “Dữ liệu di động không chỉ đơn thuần là một loại hàng hóa, nó đang trở thành huyết mạch trong đời sống hằng ngày của chúng ta, của xã hội và cả nền kinh tế với ngày càng nhiều người và các sự vật được kết nối với nhau”, Michael O’Hara, Giám đốc tiếp thị của GSMA, cho biết.

Trong chuyến công tác tại Việt Nam hồi tháng trước, ông Christopher A. Viehbacher, Giám đốc điều hành Sanofi, cũng chia sẻ với TBVTSG rằng y tế di động sẽ trở thành một cuộc cách mạng trong lĩnh vực chăm sóc y tế, và tập đoàn này cũng nhìn thấy một thị trường lớn ở Việt Nam. Sanofi đã nghiên cứu và phát triển iBGStar, thế hệ máy đo đường huyết kết nối với iPhone và điện thoại dùng hệ điều hành Android. Người sử dụng chỉ cần lấy mẫu máu, đưa vào iBGStar, trên màn hình điện thoại sẽ hiện ra các chỉ số đo đường huyết. Đặc biệt, các dữ liệu được lưu giữ trong một thời gian, đồng thời được gửi đến bác sĩ và phụ huynh (đối với bệnh nhi) để có thể theo dõi chặt chẽ mức thay đổi đường huyết. Dựa trên dữ liệu đường huyết này, Sanofi phát triển các ứng dụng giúp bệnh nhân đo và kiểm soát lượng ca-lo trong bữa ăn cũng như điều chỉnh lượng insulin cần thiết trong ngày. Còn rất nhiều ứng dụng khác trên nền công nghệ di động có thể giúp bệnh nhân nắm chắc tình trạng bệnh để kiểm soát nó và chăm sóc sức khỏe bản thân tốt hơn.

Theo The New York Times