Nếu cứ đi theo con đường cũ thì bạn sẽ không bao giờ mở được cánh cửa mới, cứ đi lối mòn sẽ không bao giờ biết có đường khác tốt hơn… Biết thế, nhưng để thoát được lối mòn đâu có phải là chuyện dễ, có phải cứ muốn là được?
Bắt đầu từ nhận thức
“Lối mòn càng đi càng sáng” nghĩa là càng sạch sẽ, nhẵn nhụi vì đi nhiều thành đường và cỏ cây không mọc được. “Lối mòn” thực chất là những phản xạ có điều kiện được thiết lập bởi những thói quen được tích lũy lâu ngày. Nếu bạn lạc khỏi lối mòn thì bạn sẽ cảm thấy nguy cơ sẽ “mất an toàn”. Đó chính là tư duy lối mòn mà đa số nhiều lãnh đạo thường mắc phải, nhất là những lãnh đạo đã có tuổi và đã từng tỏa sáng một thời.
Thế rồi gặp mưa gió, đường mòn ngày càng lầy lội khó đi trong khi thời thế đã thay đổi, nhiều con đường mới trải nhựa và cao tốc của đối thủ đã xuất hiện, lãnh đạo rất muốn biến “đường mòn” của mình thành “cao tốc” như của hàng xóm. Đã cố gắng rất nhiều để “mở đường” mà “đường mòn” vẫn hoàn “đường mòn”.
Thế rồi một hôm, một vị lãnh đạo nhận được lời khuyên phải mở đường mới, vượt qua hiểm nguy để làm nên “cao tốc”, vị lãnh đạo bắt đầu hiểu ra vấn đề rồi tìm đến những nhà thiết kế và thi công con đường mới.
Đến quyết tâm
Vị lãnh đạo đã đặt quyết tâm rất cao, “thay đổi hay là chết” và nhất định tập trung nghị lực vào việc làm con đường mới. Cố gắng vượt qua chính mình và vượt ra khỏi tư duy đã ăn sâu vào tiềm thức lâu nay.
Với quyết tâm thay đổi, vị lãnh đạo đã “hạ lệnh” cho toàn công ty phải thay đổi, không được trì trệ. Khí thế đổi mới đã bắt đầu được phát động và mọi người đều hăng hái tích cực chuyển biến với những hi vọng mới.
Nhưng trên thực tế, đâu phải cứ muốn là được nếu không có định hướng rõ ràng và cách đi mạch lạc.
Hành vi lối mòn
Bạn vẫn luôn tin tưởng rằng tư duy có thể kiểm soát hành vi, một khi vị lãnh đạo đã quyết tâm, chắc rằng mọi thứ sẽ ổn thỏa… Tư duy lối mòn có thể đã được kiểm soát sau thời gian đấu tranh gian khổ và bạn sẽ hi vọng tràn trề vào sự thay đổi tích cực.
Thế nhưng, đến những công việc hàng ngày, nhỏ nhặt tưởng chừng vô thưởng vô phạt hay những lúc khó khăn ập đến, công việc không trôi chảy thì “lối mòn” lại bỗng nhiên xuất hiện nhanh chóng và vị lãnh đạo lại cảm thấy “an toàn” hơn bao giờ hết khi bước chân vào nó.
Hành vi lối mòn rất dễ dàng quay trở lại mặc dù trong tư tưởng không muốn do những thói quen làm cho con người có thể hoạt động một cách vô thức và có thể được coi nó là mặc nhiên mà không dễ dàng kiểm soát được.
Vòng luẩn quẩn
Vị lãnh đạo luôn phải tự kiểm soát các hành vi của mình nhằm thoát khỏi lối mòn, thực chất là đang nhốt mình trong sự khó chịu mà không tìm cách giải quyết, cũng không muốn bỏ qua. Vấn đề gặp phải lại ngày càng trầm trọng hơn lúc ban đầu, khiến ông ta cảm thấy cuộc sống dần có cảm giác đi vào bế tắc.
Vị lãnh đạo đã mặc định ban đầu với những kỳ vọng về con đường mới siêu việt, chưa nhìn thấy mà cũng chưa hiểu rõ về nó, nhưng trong quá trình xây dựng nó chưa thể có được ngay hình hài và hiệu quả như đã tưởng tượng. Vấn đề kỳ vọng và ảo giác về cái gì đó chưa rõ ràng có thể tạo nên một vòng luẩn quẩn cho quá trình xây dựng nó.
Lúc này, cảm giác cần sự an toàn lại trỗi dậy, “lối mòn” lại luôn sẵn sàng chờ đón và vị lãnh đạo cảm thấy yêu tâm hơn, đúng như cảm giác “được trở về nhà”. Cứ như thế, vòng luẩn quẩn sẽ khó có thể được kết thúc và liệu vị lãnh đạo có thể thoát khỏi lối mòn không.
Thoát khỏi lối mòn
Để thực sự thoát khỏi tư duy và hành vi lối mòn, bạn phải có một bản “thiết kế” thực sự thuyết phục, đó chính là chiến lược và kế hoạch hành động với mục tiêu và các mốc cần đạt được một cách rõ ràng để bạn có thể luôn soi chiếu tới từng đích nhỏ gần nhất cần hướng tới. Như vậy tránh được sự mung lung hoặc lạc hướng.
Sau đó bạn cần nhận thức rõ ràng, chân thực về các vấn đề, khó khăn, thách thức, lối mòn… mà bạn đang phải đối mặt và những điểm sáng có thể khích lệ bạn. Điều này có thể rất khó khăn đối với bạn vì bạn không thể có đủ chuyên môn và cái nhìn khách quan. Một nhà tư vấn hoặc chuyên gia hỗ trợ độc lập có thể giúp bạn điều này một cách đắc lực.
Điều quyết định vẫn là phải hành động, quyết liệt, thay đổi hàng ngày, không nóng vội nhưng phải hết sức kiên trì với định hướng rõ ràng. Cuối cùng, để đảm bảo sự thoát ly lối mòn của bạn, bạn nên có người hiểu biết, có đủ kiến thức, kinh nghiệm và chính kiến để đồng hành giúp đỡ bạn.
Lê Ngọc Quang